We zijn allemaal hetzelfde, we zijn allemaal anders. Dat geldt voor geboorte, dat geldt voor de dood. De twee misschien wel meest standaard beschreven momenten in ieders leven van geboortejaar en stervensjaar zijn ook de meest ongrijpbare en moeilijk te beschrijven momenten. En daarom zijn ze dus ook zo de moeite waard, zo fascinerend. Iets waar ogen een extra glans of intensiteit van krijgen. Iets van die fascinatie heb ik gemerkt door mijn activiteit als Dichter van Dienst bij eenzame begrafenissen voor de gemeente Gouda. Ik mocht een van zes stadsdichters zijn en van al mijn activiteiten – stadsdichter, dichtersschool – krijgt de eenzame begrafenis altijd de meeste aandacht, wie je ook spreekt. Niet onlogisch natuurlijk, omdat geboorte je overkomt en het ontwijken of verzoenen met de dood daarna toch een uitdaging wordt.
Ook voor mijzelf natuurlijk. Toch ben ik daar als dichter minder mee bezig. Je vervult een rol en die vraagt niet alleen om compassie, maar vooral ook om een reeks van vaardigheden. Vaardigheden die in korte tijd bij elkaar moeten komen voor een waardige begrafenis. In de praktijk lukt dat ook. Nog nooit is door een van ons een deadline gemist en op de een of andere wijze komt er ook nog een gedicht uit voort dat raakt, al is de informatie nog zo schaars. 

Gedichten bij eenzame begrafenissen zijn dus bijzonder, maar toch wat minder dan op het eerste gezicht lijkt. Het gaat om het respect tonen aan een overledene, wie dat ook was of wat ook de omstandigheden rond hun dood is. Daarin zijn we gewoon dienstbaar, net zoals de geweldige mensen van de gemeente en de mensen van de begrafenisonderneming. Als dichter is het wel zo, zo denk ik, dat we onze gedichten net uit een ander hoekje van ons hoofd halen dan andere gedichten. Maar wat dan – en hoe? Dat was de vraag die ik mijzelf stelde toen ik besefte dat ik door een verhuizing afscheid moest nemen van mijn rol. Dat bracht mij bij de gedachte dat ik in dezelfde tijd dat ik dichter van dienst was ook gedichten heb geschreven bij andere begrafenissen. Bij begrafenissen van familieleden, van bekenden en als stadsdichter van Gouda. Waarin verschillen die gedichten nu van de eenzame begrafenissen? Waarom voelen deze anders, vaak moeilijker, dan gedichten bij eenzame begrafenissen?

Door mij zijn dus 12 gedichten voor eenzame begrafenissen geplaatst naast 12 gedichten voor andere begrafenissen. Het definitieve idee kwam in mij op door een enkele vraag van een jonge vrouw die het raadsel van de dood van haar moeder de vorm ervan als eenzame begrafenis niet kon vatten – “Waarom moet mooi zo moeilijk zijn?” – en plots zag ik toen in één keer haar moeder voor me staan, met alle andere terloopse uitspraken van de dochter precies op een plaats waardoor ik haar in haar geheel kon zien. Daarmee zag ik opeens ook een verschil voor me tussen “verinneren” en “herinneren”. 
Bij de andere begrafenissen draait het om herinneringen en die zijn er doorgaans zoveel dat dit de belangrijkste reden kan zijn voor de moeite die het kost gedichten bij deze begrafenissen te schrijven. 
Bij verinneren gaat het om het naar binnen halen van hoogstens enkele feiten of beelden en daaruit de overleden te beschrijven zonder in te hoeven vullen. Op de een of andere wijze lukt dat gelukkig, maar het is een wankel evenwicht. Is de ene vorm van gedichten beter dan de andere. Is verinneren belangrijker dan herinneren? Niet noodzakelijk. Het zijn verwanten die hun waarheden in verschillende hoeken zoeken. Maar de tegenstelling is op mij interessant genoeg overgekomen om er een bundel aan te wijden. Hopelijk ook tot inspiratie van de lezer.

Peter Noordhoek

De bundel “Herinneren en verinneren” is in ieder geval verkrijgbaar via info@meerdannu.nl voor 15,- euro excl. verzendkosten of direct bij de auteur. De oplage is beperkt tot 100 exemplaren.