Men zegt dat het kenmerk van volwassenheid het vermogen is om twee tegengestelde gedachten in het hoofd te houden – en toch te functioneren. Dat vermogen moet echt aangesproken worden als het om ontwikkelingssamenwerking gaat.
Scepsis
Ik ben sceptisch over het nut van ontwikkelingssamenwerking. Niet van oorsprong – allesbehalve, zegt dit kind van de zending – maar wel door teveel kennis over de praktijk en door eigen ervaring. We zijn zo’n 30 jaar geleden met een hulpproject begonnen in Oeganda, in het verlengde van de burgeroorlog. Toen waren we de eerste. Nu allesbehalve. De hulpverslaving is een enorm probleem. Structurele problemen worden niet opgepakt. Zowel hongersnood als watervloed komen voor, zijn beide te vermijden maar dat gebeurt gewoon niet (of door de Chinezen). Corruptie is overal. Wie help je? Oeganda? Dat land dat homo’s vervolgt?
Ja, daar
Zoals elk jaar gaat mijn zus Marion naar Oeganda om onze projecten in het Noord-Oosten van Oeganda te bekijken en nieuwe projecten te onderzoeken. Deze keer ging Agnès Verhoof mee. Voor haar was het de eerste keer en je hoort de schok terug in de weblog die ze bijhield:
“Gisteren op bezoek geweest in het huis van een aantal Albino’s. De meeste van hen zijn verstoten door hun familie, want albino’s brengen ongeluk. We komen in een kamertje. De stank is vreselijk. Ze laten ons een stervend kind zien. Het sterft aan huidkanker. We krijgen dat koppie, omwikkeld met gaas en watten niet meer van ons netvlies ……”
En dus toch
Ik neem niets terug van wat ik hierboven heb geschreven. Toch wil ik u vragen mee te doen met een actie om iets aan de situatie van de albino’s te doen. Half april doen we met een aantal mensen mee aan de Rotterdam Marathon. Eén van ons doet de gehele marathon van 42,5 km., de anderen doen mee aan de estafette, met dank aan ABN-Amro dat ze onze toegang sponsoren. We hebben in ieder geval één Nederlands en één Duits team. Zelf doe ik daar ook aan mee, maar verwacht er aan vast te plakken, in totaal 30 km. Ik vraag de lezer mijn kilometers te sponsoren met een bedrag van naar keuze. U kunt storten op nr. 34.97.30.857 ten name van M. Noordhoek inzake Wijnand Noordhoek Foundation te Breda.
En waarom durf ik dat te vragen ondanks dat ik niet geloof in ontwikkelingssamenwerking en even heel erg op het sentiment van de lezer ga zitten? Omdat er twee redenen zijn die het toch zinvol maken.
We kennen de wetten
De eerste heeft te maken met enig vertrouwen dat wij in onszelf hebben in het opzetten, afronden en weer nieuw opzetten van projecten in dit deel van Oeganda. Bijna dertig jaar geleden zijn we begonnen met het geven van ossen aan een vereniging van jongeren en koeien aan een vereniging van vrouwen. Vooral dit laatste was een doorbraak omdat vrouwen geen eigendom zouden mogen hebben. Het is toch gebeurd en dat heeft gewerkt. Het is het begin van een reeks projecten die weer werden opgebouwd zodra het kon. Langzaam maar zeker zijn onze projecten opgeschoven richting het noordoosten naar steeds moeilijker gebied. We weten tevoren niet of het werkt, maar we weten van tevoren met welke mensen we in zee gaan. Het gaat altijd om lokale mensen, ondersteund en in de gaten gehouden door enkele priesters en een keer per jaar komen we langs. Garanties zijn er nooit, maar van project tot project weten het verschil te maken. Gaat het op de langere termijn werken? Dat weten we niet. Helpt niet helpen wel? In ieder geval proberen we te werken op basis van deze ‘wetten’:
1e wet: ‘do no harm’. Om te weten of je geen kwaad doet, zorgen we over specifieke kennis te beschikken
2e wet: geef aan groepen / projecten, niet aan individuen
3e wet: maar leer de betrokken individuen wel goed kennen en zij jou
4e wet: vrouwen krijgen meer voor elkaar dan mannen
5e wet: voor economische projecten geldt dat ze zich in een aantal jaren zelfstandig moeten kunnen draaien
Wie hebben het voordeel? Wij hebben het voordeel
De tweede reden om het toch te doen, al lijkt deze wat politiek incorrect: het kan voor onszelf zin hebben. Geld geven voelt maar even goed, maar het is voor de meeste van ons niet niets. Zelf een marathon lopen voelt anders, maar dat is natuurlijk wel een vorm van gekkenwerk. Zonder geheid, ik denk dat we onderschatten wat het doet om te geven en dan door die gift even empathisch te zijn met iets buiten de eigen belevingswereld. Ik werd mij daar deze week bewust van toen ik op verkiezingsochtend even als verkeersregelaar mee mocht doen met het project ‘wandelen voor water’. Ook dat was door de Rotary georganiseerd, met als doen het creëren van watervoorzieningen voor 10 scholen in Ghana. Ik twijfel er niet aan of dat even goed georganiseerd is als wat wij doen in Oeganda, maar het echt interessante van het project schuilt in de opzet hier in Nederland. Zo’n 750 schoolkinderen gingen 6 kilometer lopen met een rugzak en kregen daarmee een beeld wat het voor de kinderen in Ghana moet betekenen om zo elke dag naar water te moeten halen.
Het nadere nut
Het nadere nut ligt daarmee voor mij niet in het land of in de mooie gedachte van ontwikkelingssamenwerking. Als het om Nederland gaat kan ik misschien nog iets zinvols zeggen over hoe dat zich zou moeten ontwikkelen, maar over Oeganda? Ik wil het niet eens proberen. Ik geloof wel in het kleine verschil dat mensen kunnen maken en moeten maken als de gelegenheid zich voordoet. Dan kan, met in achtneming van de 5 wetten, er iets op worden gezet dat in ieder geval voor de direct betrokkenen zin heeft. Verder kan je toch moeilijk kijken. Als dan toch de wet van de onbedoelde consequenties in werking treedt, is dat kennelijk ook zoals dat moet zijn. En dan is er nog dat andere nut: wat het voor jezelf doen. Het genot van het geven. Maar ook: het goede van de prikkel om je te verplaatsen in iets dat ver van je staat. Dat zijn geen geringe voordelen. Het is ook gevaarlijk: voor je het weet is een pracht van een rechtvaardiging om als een soort filantropietoerist door Afrika of Zuid-Amerika heen te gaan. Als familie doen we ons best niet in die valkuil te vallen en wel voor goede projecten te zorgen. Er zijn heel veel andere Nederlanders die op hun manier proberen hetzelfde te doen. God bless them and give them a little help with their senses.
Voor meer info over de Wijnand Noordhoek Foundation:
http://www.noordhoekfoundation.nl
Voor een verslag van de laatste reis: http://oegandaburundi.blogspot.nl
Voor meer informatie over ‘Wandelen voor water’:
https://www.wandelenvoorwater.nl
Peter Noordhoek