Het algoritme voorstel

Ik heb een voorstel. Of het aanspreekt? De lezer mag het zeggen. Mijn voorstel is: laten we ruzie maken.
Eens? Nee, natuurlijk niet. Als, zoals het spreekwoord zegt, wrijving glans geeft, waarom brengen we het leven dan niet meer poetsend door? De meeste van ons zijn echter – ik ben er een voorbeeld van – niet dol op conflict. De angst om te verliezen is groter dan de kans op te winnen, zullen we maar zeggen. Ik ga liever mijn eigen gang. En toch, nu wil ik het conflict hebben. Want het gaat niet over mijzelf, maar over iets veel groters.

Dit is mijn vraag:

Is een door algoritmen gestuurde overheid een betere dan een enkel mens-gestuurde overheid?

Wat ik voorstel is dat er twee groepen gaan komen die elk hun eigen gelijk gaan bewijzen – ‘groep algoritme’ en ‘groep algoniets’ – en dan zo ruzie maken dat wij, als toekijkende burgers, politici en ambtenaren weten wie er ook daadwerkelijk (het meest) gelijk gaat krijgen. In dat bewijzen van het eigen gelijk moeten ze ook concreet worden, boter bij de vis geven.
Voordat ik dit iets verder uitwerk, eerst de analyse.

Algoritmes vormen de wiskundige kern van de versnelling in onze samenleving. We kennen ze vooral door de toepassing ervan in onze apparaten. Hou je een telefoon vast, dan hou je een verzameling van letterlijk miljoenen regels algoritmen in je hand. Allemaal 1-nen en 0-en, allemaal minibeslissingen – met een macro-effect.

Algoritmes zijn een zegen, want ze maken al die vanzelfsprekende zaken mogelijk waar onze economie op drijft: digitale communicatie, veiligere auto’s, de ontcijfering van ons DNA, massaproductie op maat. Tegelijk zijn we de zegeningen van de algoritmes nog maar net aan het ontdekken. De meeste algoritmes zijn er voor de grote getallen. In de nabije toekomst zien we dat algoritmes op de eigen maat worden gemaakt. Wie de literatuur over kankermedicijnen volgt weet wat ik bedoeld. Via algoritmes kunnen we een dienstverlening krijgen die veel beter is dan wat anonieme call centers nu kunnen bieden.
Algoritmes zijn een straf. Algoritmes hebben de financiële producten mogelijk gemaakt die aan de wortel liggen van de bankencrisis. Ver voorbij het begripsvermogen van de menselijke geest wordt via algoritmes aan een maatschappij gebouwd waarin niemand meer veilig of op zichzelf kan zijn. Pogingen om daar met beter toezicht wat aan te doen zijn gedoemd te falen, tenzij het toezicht zelf ook haar algoritmes kent. Wie niet meekan in de hyper meritocratische wereld van de algoritmes valt buiten elke boot.

Nu zou het kunnen zijn dat de lezer niet elke dag over algoritmes nadenkt. En wellicht dat ik nu alleen maar schrijf voor die paar mensen die voorbij het woord ‘wiskundig’ zijn gekomen. Toch zou dat jammer zijn, want ik denk dat het veel interessanter is om over algoritmes te spreken dan over iets als ‘informatietechnologie’. De kern van wat er in de overheid te gebeuren staat, wordt namelijk niet zozeer bepaald door iets als techniek, maar door de beleidskeuzes zoals die versleuteld worden tot algoritmes. Daarbij is het mijn beeld dat we 1) niet weten wat we er wel en niet uit kunnen halen, maar het zal zeker verder gaan dan we nu weten en 2) we ook niet weten wie nog ‘eigenaar’ is van die algoritmes. Het is in ons belang om te weten hoe dat zit, bijvoorbeeld als het om de dienstverlening aan onze burgers gaat.

Alleen al die vraag naar de ‘eigenaar’ is voor velen natuurlijk afschrikwekkend. Daarom zou ik ook naar de andere kant toe willen zien waar het toe leidend als we naar een ‘algonietis’ overheid gaan. Ondenkbaar? Waarom? Duur? Hangt van de prijs af. Duizenden mensen zonder baan omdat hun werk wordt overgenomen door algoritmes is ook duur. Net zoals me het boeiend lijkt als er een groep aan de gang gaat om te kijken hoe ver we de dienstverlening van de overheid krijgen we als we puur de kant van het algoritme opgaan, zo lijkt het mij boeiend om te zien hoe we een model kunnen bedenken voor als we dat nu net niet doen. Kunnen de ‘algonieters’ een dienstverleningsmodel ontwikkelen dat duurzamer zal blijken te zijn dan de lichtsnelheid van het moderne algoritme? Nee, niet terug naar het pre-digitale verleden, maar naar wel dienstverlening die niet afhankelijk is van beslissingen door digitaal gecodeerde algoritmes.

En dan natuurlijk wat de twee groepen bedenken tegenover elkaar zetten en laten clashen. Plezierig, maar op het scherpst van de snede.

Waarom eigenlijk? Hebben we het niet over een valse tegenstelling? Voor degenen die dat zeggen, wil ik duidelijk maken dat dit niet over de vraag gaat, althans niet in eerste instantie, hoe ver we de (dienstverlening van) de overheid kunnen digitaliseren. Heel ver ongetwijfeld, maar dan vervlakt de discussie ongetwijfeld weer tot een gesprek over middelen: rekenkracht, geld, het vermogen om programma’s te realiseren. Door te focussen op algoritmes – algonietis krijgen we iets anders op tafel: vragen over beslisregels, echte efficiencyvragen, maar ook vragen over zeggenschap, controle, doorwerking.

Daarom dit voorstel. Het moet natuurlijk nog verder worden uitgewerkt en toegespitst, maar dat is de volgende stap. Ik doe dit voorstel digitaal, open toegankelijk, voor iedereen te ‘lenen’. Daarbij meld ik wel dat dit idee ontstond in een gesprek tussen de Beleidscoöperatie en Publieke Veranderaars. Bronvermelding wordt op prijs gesteld. Heb het er eens over in uw omgeving. laat een buzz ontstaan. Hopelijk gaan we ‘ruzie’ maken: algowellis – algonietis!

Peter Noordhoek

www.beleidscoöperatie.nl

1 thought on “Het algoritme voorstel”

  1. Algowellis: Laats hoorde ik van een econometrist die vanuit frustratie over de hoeveelheid werk die het plannen van een tennistoernooi met zich meebracht een planningstool ontworpen heeft die al het planningswerk uit handen neemt en alleen nog rapporteert over de problemen waar de tool geen oplossing voor heeft. De planner heeft daardoor veel minder werk en kan zich focussen op het stuk waar het menselijk brein het beste in is, namelijk het regelen van een oplossing.
    Algonietis: Start pas met het laten uitwerken in algoritmes als je de materie echt begrijpt en b.v.in een simpele excel kunt uitleggen. Mijn dochter van 7 jaar zei nadat ze voor de tweede keer in haar leven bij voetbal als keeper in het goal stond: Toen ik nadacht wat ik nu eigenlijk moet doen in de goal, bedacht ik me: “ik moet voorbereid zijn op het onverwachte”. Zit daar niet de essentiële meerwaarde van mensen boven machines?

Comments are closed.